De recente evolutie van de wetgeving rond herkomstbenaming in de belangrijkste europese wijnlanden.
Hoe nauwer de herkomstbenaming, hoe hoger de kwaliteit.
Het is geen toeval dat meer dan de helft van de 50 duurste wijnen ter wereld (bron: wine-searcher) afkomstig zijn uit de Côte d’Or. Naast factoren zoals eeuwenoude kennisverzameling, kleine percelen, beperkt aanbod, uitzonderlijk terroir, clonale selectie en biodynamie (volgens sommigen althans) speelt ook de duidelijke wetgeving een grote rol. De classificatie van de beste wijngaarden tot premier cru en grand cru zorgt er voor dat de rijke Aziaat of Amerikaan zonder veel kennis van zaken de beste Bourgogne wijnen kan herkennen en kopen. Nergens ter wereld vinden we een classificatiesysteem zoals in Bourgogne of Bordeaux. Frankrijk is het enige land dat op verschillende plaatsen een, op de wet gebaseerd, appellatie- en classificatiesysteem heeft tot op het niveau van de wijngaarden. Of liever was, want in Italië, Spanje, Oostenrijk en Duitsland is er recente wetgeving die meer en meer de herkomstbenaming, en bijgevolg de duidelijkheid voor de consument, specifieker definieert en dit in sommige gevallen zelfs tot op het niveau van de wijngaard.
Italië
Schoorvoetend, met kleine stapjes evolueert de herkomstwetgeving in Italië. In 2010 zorgde Piëmonte voor een Italiaanse primeur: In de wijnwetgeving verscheen een nieuw begrip, met name de MeGA ofte Menzione Geografica Aggiuntiva, Hoewel er geen hiërarchie is tussen de MeGA’s is het enthousiasme bij de wijnmakers groot en maken 80 à 90% van de wijnmakers minstens één MeGA wijn.
In 2015 kregen we de Gran Selezione kwaliteitsaanduiding in Chianti. Hoewel dit door velen aanzien werd als gemiste kans omdat de bepalingen enkel gingen over extra kwaliteitskenmerken tav de basiswijnen en de Riserva’s zonder enige herkomstbepaling. In juni 2023 keerde het tij en werd het wetsvoorstel van 2021 goedgekeurd, met ingang van 2027. We vinden nu UGA’s, ofwel Unità Geografiche Aggiuntive in Chianti, weliswaar enkel voor de Gran Selezione wijnen maar verwacht wordt dat dit zal worden uitgebreid tot de Riserva’s en Annate wijnen in de toekomst. Hoewel deze UGA wetgeving minder ver gaat dan de Piëmontese MeGA bepalingen is het toch een belangrijke stap in de herkomstbepaling. Beide wetgevingen zijn trouwens louter geografische aanduidingen zonder hiërarchie kwaliteitsgarantie. De praktijk in Piëmonte toont echter dat de MGA of MeGA vooral gebruikt wordt voor de betere wijnen en de rest zal zowieso volgen.
Ondertussen zijn volgende streken al gevolgd: Sicilië (Contrada’s in de Etna), Vine Nobile di Montepulciano (Pieve oftewel parochies nota bene), Trento-Alto Adige, Veneto, Ligurië, Basilicata & de Marken. De sneeuwbal gaat steeds sneller.
Duitsland
In 2012 kwam de Duitse privaatrechterlijke Classificatie van de VDP, Verband Deutscher Prädikats- und Qualitätsweingüter, tot stand en dit na decennia van Duitse wijnwetten die vooral onduidelijk en verwarrend waren en weinig bepalingen over kwaliteit en herkomst bevatten. De bepalingen Erstes Gewächs & Grosses Gewächs zijn zeer vergelijkbaar met deze van de Bourgondische Grand Cru en de Premier Cru maar mochten enkel gebruikt worden door de 200 leden van de VDP en zijn zoals hoger vermeld niet wettelijk maar privaatrechterlijk beschermd. Dit volgt dus de definitie van een herkomstbenaming voor wijnen gekoppeld aan kwaliteit, maar het was dus nog steeds geen wetgeving. Uiteindelijk, in 2021 kwam de Duitse wetgever met een totaal vernieuwde wijnwet waar de termen EG en GG worden overgenomen maar nu voor alle Duitse wijngebieden. Naast de EG/GG komen er ook regio-, gebieds-, dorps- en plaatsnamen. Er is zelfs een register van de wijngaarden (Lagen) en onderdelen ervan (Gewanne). Zo gaat Duitsland van de slechtste leerling van de klas tot voorbeeldige student. De via wet gedefinieerde Duitse Premier Crus en Grand cru’s scheren ondertussen hoge toppen maar hun prijzen helaas ook.
Nvdr
Wijngaard : Le Climat (Bourgogne) <-> die Lage (Duits)
Perceeltje binnen een wijngaard: Le Lieux-Dit (Bourgogne) <-> die Gewann (Duits):
Oostenrijk
Volgt zoals in het verleden de richting van grote broer Duitsland. Hier heeft de VDP een andere naam zijnde ÖTW (Österreichische Traditionsweingüter) en deze werken al sinds 1991 aan een wijngaardklassificatie op basis van objectieve historische, aardrijkskundige en economische criteria. Zo zijn er al een kleine honderd wijngaarden (Ried of Lage) die zich een ÖTW Erste Lage mogen noemen. De ÖTW is nu bezig met de criteria voor de Grosse Lage. In juni 2023 verscheen de, op de ÖTW principes gebaseerde, Oostenrijkse wijnwet met een classificatie op (deel)wijngaard en een rijpingsperiode van minstens 5jaar in de Erste Lage alvorens de stap naar Grosse Lage kan worden gemaakt. De eerste Grosse Lage wijnen conform deze wetgeving worden in 2025 verwacht. Oostenrijk staat al een stap verder in het bepalen van de betere wijngaarden door het werk van de ÖTW.
Spanje
In 2007 was Priorat het eerste wijngebied met herkomstbenaming: dorpsnaam, wijngaardnaam, Premier Cru en Grand Cru, weliswaar in het Spaans respectievelijk Vi de Vila,Vi de Paratge, Vinya classificada & Gran Vinya Classificada. De wetgeving heeft zijn doel niet gemist en de prijzen van de betere, ondertussen geklasseerde, wijnen zijn nog steeds aan het stijgen.
In 2018 volgde Rioja met een nieuwe wet waar, naast het ontstaan van de Rioja metodo classico en de vermelding op het etiket van monocépage witte wijnen (voor rode bestond dit al), er ook een herkomstbepaling is opgenomen. Vandaag vinden we Rioja’s uit een zona, een gemeente of een vinedo singular, te vergelijken met een Climat in Bourgogne. Echter, met honderden dorpen en meer dan duizend Climats wordt het geheel complex en moeilijker te begrijpen. Met de Viñedo Singular worden wijnhuizen aangemoedigd om wijnen van één enkele wijngaard te maken en het is nog maar de vraag hoe de wijnboeren zullen reageren: blijven ze bij hun (gran) reservas van meerdere wijngaarden of gaan ze single vineyard wijn maken?
Hoe dan ook, Rioja's ontwikkeling in de richting van locatiegebondenheid is een belangrijke stap.
Dit zijn niet toevallig de enige 2 DOCa van Spanje. Zal dit andere regio’s (Ribero del Duero) aansporen tot overstap van DO naar DOCa? Of zal de wetgever herkomstbepalingen toelaten in een DO? De Spaanse toon is in alle geval gezet.
Conclusie: De eeuwenoude Franse wijnwetgeving gebaseerd op een doorgedreven Classificatie krijgt, eindelijk?, navolging in een aantal Europese landen, al is het stapsgewijs. We zijn benieuwd wanneer het eerste niet-europese land volgt.
Aanbod Italiaanse UGA wijnen
Ludwig Geldof 15/10/2025